الکتروفورز پروتئین سرم آزمایشی است که از طریق آزمایش خون انجام می شود که امکان تشخیص و پایش بسیاری از بیماری ها مانند ایمونوگلوبولین مونوکلونال، هیپرگاماگلوبولینمی و به ندرت هیپوگاماگلوبولینمی را می دهد.

الکتروفورز پروتئین سرم (EPS) یک آزمایش زیست شناسی پزشکی است. هدف آن جداسازی پروتئین های موجود در قسمت مایع خون (سرم) است. این پروتئین ها به ویژه در انتقال مولکول های متعدد (هورمون ها، لیپیدها، داروها و غیره) نقش دارند و همچنین در انعقاد، ایمنی و حفظ فشار خون نقش دارند. دکتر سوفی لیون، زیست شناس پزشکی، تصریح می کند که این جداسازی شناسایی و کمیت آنها را ممکن می سازد.

تجزیه و تحلیل پروتئین

پس از آزمایش خون، پروتئین ها با مهاجرت در یک میدان الکتریکی تجزیه و تحلیل می شوند. آنها سپس بر اساس بار الکتریکی و وزن مولکولی خود از هم جدا می شوند که شناسایی آنها و تشخیص ناهنجاری ها را ممکن می سازد. EPS امکان جداسازی شش بخش پروتئینی را به ترتیب کاهش سرعت مهاجرت آنها فراهم می کند: آلبومین (که پروتئین اصلی سرم با حضور حدود 60٪ است)، آلفا 1-گلوبولین ها، آلفا 2-گلوبولین ها، گلوبولین بتا 1، گلوبولین بتا 2 و گاماگلوبولین. الکتروفورز تشخیص برخی از پاتولوژی‌های مرتبط با عملکرد ضعیف کبد یا کلیه‌ها، تغییر در سیستم ایمنی، علائم التهابی یا برخی سرطان‌ها را ممکن می‌سازد.

شرایط برای تجویز EPS توسط Haute Autorité de Santé (HAS) در ژانویه 2017 مشخص شد. دلیل اصلی انجام EPS جستجوی ایمونوگلوبولین مونوکلونال (گاموپاتی مونوکلونال یا دیسگلوبولینمی) است. این بیشتر اوقات در ناحیه گاما گلوبولین ها و گاهی اوقات در ناحیه بتاگلوبولین ها یا حتی آلفا2-گلوبولین ها مهاجرت می کند.

چه زمانی PSE انجام دهیم؟

زمانی که در مقابل موارد زیر قرار دارید باید یک EPS انجام دهید:

• سطح بالای پروتئین در گردش؛
• افزایش غیر قابل توضیح در نرخ رسوب (VS)؛
• عفونت های مکرر، به ویژه باکتریایی (جستجو برای کمبود ایمنی مسئول هیپوگاماگلوبولینمی)؛
• تظاهرات بالینی یا بیولوژیکی (برای مثال هیپرکلسمی) که نشان دهنده وقوع میلوما یا بیماری خونی است.
• مشکوک به سندرم التهابی؛
• احتمالا سیروز؛
• هر گونه اکتشاف پوکی استخوان

بسته به پروتئین، مقادیر مرجع باید بین:

• آلبومین: 55 و 65 درصد یا 36 و 50 گرم در لیتر.
• آلفا1 – گلوبولین ها: 1 و 4 درصد یعنی 1 و 5 گرم در لیتر
• آلفا 2 - گلوبولین: 6 و 10 درصد یا 4 و 8 گرم در لیتر
• بتا گلوبولین ها: 8 و 14 درصد یا 5 و 12 گرم در لیتر.
• گاما گلوبولین ها: 12 و 20 درصد یا 8 و 16 گرم در لیتر.
  

سپس الکتروفورز گروه هایی از پروتئین های افزایش یافته یا کاهش یافته در سرم را شناسایی می کند. هر پروتئین خون بسته به مقدارشان نوارهایی با عرض و شدت متفاوت تشکیل می دهد. هر مشخصه "پروفایل" را پزشک می تواند تفسیر کند. او ممکن است در صورت لزوم معاینات اضافی را تجویز کند.

ناهنجاری های شناسایی شده توسط EPS

از جمله ناهنجاری های یافت شده:

• کاهش سطح آلبومین (هیپوآلبومینمی) که می تواند ناشی از سوءتغذیه، نارسایی کبد، عفونت مزمن، میلوما یا حتی اضافه بار آب (همودیلوشن) باشد.
• هایپر آلفا2-گلوبولینمی و کاهش آلبومین مترادف با حالت التهابی هستند. ادغام فراکسیون های بتا و گاما نشان دهنده سیروز است.
• کاهش گاما گلوبولین ها (هیپوگاماگلوبولینمی) در صورت اختلال در عملکرد سیستم ایمنی مشاهده می شود. از سوی دیگر، میزان (هیپرگاماگلوبولینمی) در شرایط میلوما، گاموپاتی های مونوکلونال و بیماری های خودایمنی (لوپوس، آرتریت روماتوئید) افزایش می یابد.
• افزایش بتا گلوبولین ها می تواند به معنای وجود کمبود آهن، کم کاری تیروئید یا انسداد صفراوی باشد.

با توجه به HAS، توصیه می شود بیمار را برای مشاوره بیشتر بفرستید:

• اگر تظاهرات بالینی بیمار حاکی از بدخیمی خونی باشد (درد استخوان، بدتر شدن وضعیت عمومی، لنفادنوپاتی، سندرم تومور).
• در صورت بروز یک ناهنجاری بیولوژیکی (کم خونی، هیپرکلسمی، نارسایی کلیه) یا تصویربرداری (ضایعات استخوانی) که نشان دهنده آسیب اندام باشد.
• در صورت عدم وجود چنین علائمی، بیماری که حداقل یکی از معاینات خط اول برای او غیرطبیعی است یا ایمونوگلوبولین مونوکلونال سرم IgG است؟ 15 گرم در لیتر، IgA یا IgM؟ 10 گرم در لیتر؛
• اگر بیمار زیر 60 سال سن داشته باشد.

درمان ناهنجاری الکتروفورز همان آسیب شناسی است که نشان می دهد.

به عنوان مثال، در صورت هیپرپروتیدمی کلی ناشی از کم آبی، درمان آبرسانی مجدد خواهد بود. در صورت افزایش آلفا گلوبولین ها به دلیل سندرم التهابی، درمان علت التهاب خواهد بود. در تمام موارد، این پزشک است که با استفاده از این معاینه و همچنین سایر معاینات تکمیلی (آزمایش خون، آزمایش رادیولوژی و غیره)، تشخیص را در طول مشاوره انجام داده و درمان متناسب با آسیب شناسی را تجویز می کند. پیدا شد».